Czym jest niepłodność wtórna? Jakie są jej przyczyny i jak wygląda leczenie, gdy para nie może doczekać się kolejnego dziecka? Sprawdź, co warto wiedzieć i kiedy skonsultować się z lekarzem.

Niepłodność kojarzy się zazwyczaj z brakiem możliwości zajścia w pierwszą ciążę. Tymczasem wiele par zmaga się z problemem, gdy kolejne dziecko nie pojawia się, pomimo regularnego współżycia. Mówimy wtedy o niepłodności wtórnej – sytuacji, w której kobieta lub para ma już dziecko (lub ciążę zakończoną poronieniem), ale nie udaje się uzyskać kolejnej ciąży w ciągu co najmniej 12 miesięcy starań. To trudna i często zaskakująca sytuacja, która może budzić wiele frustracji i niezrozumienia – przecież „raz się udało, więc dlaczego teraz nie wychodzi?”.

Warto wiedzieć, że niepłodność wtórna, tak z resztą jak pierwotna, może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Choć uwaga w takich przypadkach często koncentruje się na kobiecie, to męska płodność również może ulec zmianie – niezależnie od tego, że wcześniej była wystarczająca, by doszło do poczęcia.

Dlaczego płodność mężczyzny może się pogorszyć?

Płodność mężczyzny nie jest cechą stałą. Często mowię, że jakość nasienia pokazuje w jakiej kondycji jest cały męski organizm. Wpływ na płodność mają nie tylko geny, ale i styl życia, stan zdrowia oraz upływ czasu. Z wiekiem zmniejsza się liczba plemników o prawidłowej budowie, obniża się ich ruchliwość, a także wzrasta poziom fragmentacji DNA. Parametry nasienia mogą się pogarszać stopniowo lub nagle – w odpowiedzi na przebyte infekcje, urazy czy przewlekły stres.

Wśród najczęstszych przyczyn wtórnej niepłodności u mężczyzn wymienia się:

• pogorszenie parametrów nasienia wynikające z wieku, diety, stresu, przegrzewania jąder, czyli ogólnie mówiąc, stylu życia
• żylaki powrózka nasiennego – NAJCZĘSTSZA PRZYCZYNA
• przebyte infekcje wirusowe (np. świnka),
• zaburzenia hormonalne (np. hipogonadyzm wtórny),
• przewlekłe choroby ogólnoustrojowe,
• stosowanie niektórych leków (np. anabolicznych steroidów, niektórych leków psychotropowych),
• ekspozycja na czynniki toksyczne (np. pestycydy, metale ciężkie).

Do tego należy dodać również czynniki psychiczne – długotrwały stres, przemęczenie, presję społeczną czy napięcia w relacji partnerskiej. Wszystkie te elementy mogą realnie wpłynąć na obniżenie jakości nasienia.

Objawy niepłodności wtórnej u mężczyzn

Należy wiedzieć, że niepłodność wtórna często przebiega bezobjawowo – jedynym sygnałem jest brak ciąży mimo starań. Jednak u części mężczyzn mogą pojawić się dodatkowe symptomy:

• spadek libido,
• osłabienie erekcji,
• ból lub dyskomfort w obrębie jąder,
• zmniejszona objętość ejakulatu,
• objawy ogólne, jak przewlekłe zmęczenie, spadek masy mięśniowej, wahania nastroju – mogące wskazywać na zaburzenia hormonalne.

Warto zachować czujność, szczególnie jeśli od poczęcia pierwszego dziecka minęło kilka lat, a styl życia uległ pogorszeniu lub zaistniały inne, znaczące okoliczności . Wcześnie wychwycone sygnały mogą przyspieszyć diagnozę i rozpoczęcie leczenia. Warto zaznaczyć, że nawet jeśli pozornie nic się nie zmieniło to jakość nasienia która wystarczyła kilka lat wcześniej do spłodzenia potomstwa – w obecnej konfiguracji Pary – może już nie być wystarczająca. 

Diagnostyka niepłodności wtórnej

Pierwszym krokiem jest (jak zwykle przy rozpoczęciu diagnostyki) seminogram, czyli badanie nasienia oceniające liczbę, ruchliwość i morfologię plemników. Jeśli wynik odbiega od normy lub para bezskutecznie stara się o ciążę, androlog zapewne zaleci wykonanie dodatkowych badań, m.in.:

• hormonalne (FSH, LH, testosteron, estradiol,  prolaktyna),
• USG moszny,
• badanie fragmentacji DNA plemników, badanie stresu oksydacyjnego 
• badania genetyczne (np. mikrodelecje chromosomu Y, kariotyp),
• testy infekcyjne.

Leczenie – od stylu życia po nowoczesne metody

Leczenie wtórnej niepłodności zależy od przyczyny. U części mężczyzn poprawa stylu życia, redukcja masy ciała, rzucenie palenia czy ograniczenie stresu przynoszą zaskakująco dobre rezultaty. Suplementacja antyoksydantami, zmiana diety i zwiększenie aktywności fizycznej to ważne elementy wspierające funkcje rozrodcze.

W przypadku zaburzeń hormonalnych stosuje się leczenie farmakologiczne – m.in. leki stymulujące przysadkę mózgową do produkcji FSH i LH. Przy żylakach powrózka nasiennego zalecana może być operacja mikrochirurgiczna. Jeśli mimo leczenia naturalne poczęcie jest niemożliwe, warto rozważyć ze swoim lekarzem techniki wspomaganego rozrodu: inseminację domaciczną (IUI) lub zapłodnienie in vitro (IVF/ICSI).

Niektóre pary decydują się również na zamrożenie nasienia – szczególnie w sytuacjach, gdy parametry nasienia się pogarszają i istnieje ryzyko dalszego spadku jakości plemników. To forma zabezpieczenia szansy na przyszłe ojcostwo. To również rola androloga, żeby omówić z parą takie rozwiązanie, wskazując jego wady i zalety w ich konkretnym przypadku.

Wsparcie emocjonalne i partnerskie podejście

Niepłodność wtórna, choć mniej nagła niż pierwotna, bywa również trudna emocjonalnie. Często towarzyszy jej presja ze strony otoczenia, niezrozumienie („przecież macie już dziecko”) i wewnętrzne napięcia. Tymczasem każda para ma prawo do marzenia o kolejnym dziecku – i do szukania pomocy, jeśli droga do tego marzenia staje się trudna. 

Rozmowa z lekarzem, wsparcie psychologiczne, a czasem także terapia pary mogą pomóc przejść ten proces z większym spokojem. Wsparcie emocjonalne, często niedoceniane, odgrywa istotną rolę w powodzeniu leczenia – redukuje stres, poprawia komunikację i wzmacnia motywację do działania.

Nie warto zwlekać z konsultacją u specjalisty– im szybciej zostanie postawiona diagnoza, tym więcej opcji leczenia pozostaje dostępnych. Kluczem jest znalezienie zaufanego specjalisty, który obejmie parę opieką i zapewni im indywidualne podejście w ich sytuacji.